نویسنده:مطهره پیوسته
 

شرح واقعه
 

در اواسط دی سال1356، پیک دربار،نامه ای مهر شده را برای داریوش همایون، وزیر اطلاعات و جهانگردی فرستاد و وی نامه را برای انتشار به روزنامه اطلاعات فرستاد. مسعودی، صاحب امتیاز روزنامه،مفاد مقاله را برای آینده روزنامه، خطرناک تشخیص داد و نگران واکنش علما و روحانیان شد، ولی در تماس هایی که با وزیر اطلاعات و جهاگردی و نخست وزیر وقت(آموزگار)گرفت، دریافت که برخی مفاد تند و تحریک آمیز آن به خواست شخص شاه درمقاله آمده است.
دراین مقاله که نویسنده آن،احمد رشیدی مطلق بیان شده بود، به طور صریح، بی حجابی، فضیلت و حجاب،کهنه پرستی و ارتجاع معرفی و به ساحت مقدس امام خمینی(رحمه الله) اهانت و قیام 15خرداد 1342، توطئه استعمار سرخ و سیاه معرفی شده بود. با پخش روزنامه اطلاعات و رسیدن آن به شهر قم، نخستین واکنش ها شروع شد. مدرسین حوزه علمیه قم در بیت آیت الله حسین نوری گرد آمدند. تا اقدامی هماهنگ داشته باشند. و پس از بررسی تصمیم گرفته شد تا هجدهم دی، درس های حوزه تعطیل شود.
صبح هجدهم دی، طلاب با تشکیل اجتماع بزرگی،تظاهرات و راه پیمایی خود را آرام به سوی منازل مراجع آغاز کردند وبا تجمع در مقابل منازل ایشان،با دادن شعارهایی به حمایت از امام خمینی (رحمه الله)پرداختند. نیروهای امنیتی، با یورش به صف تظاهر کنندگان، اقدام به متفرق کردن و ممانعت ازراه پیمایی کردند. عده ای از طلاب در برابر بیت آیت الله العظمی گلپایگانی تجمع کردند و ایشان برای آنان سخنرانی کرد که مفاد روزنامه،توهین به ما بوده و اگر سکوت کنیم، نشانه موافقت ما با آنان خواهد بود.
سپس راه پیمایان به سمت آیات عظام رفتند و به سخنرانی آنان گوش کردند. بازاریان قم با دیدن اجتماع حوزه علمیه، تصمیم به تعطیلی مغازه های خود در روز 19دی گرفتند.
روز نوزدهم دی ، ساواک و شهربانی به کمک نیروهای کمکی که از تهران وارد قم شده بودند، در سطح شهر،به ویژه درحوالی مدارس علمیه ومرقد حضرت معصومه(س) متمرکز شدند. قشرهای مختلف مردم و طلاب، درمیدان آستانه تجمع کردند و دوباره راه پیمایی به سوی منازل بزرگان حوزه آغاز شد. نخست، به بیت آیت الله میرزا هاشم آملی رفتند آیت الله آملی، در سخنانی به بیان عظمت و شخصیت والای امام خمینی(رحمه الله )پرداخت وهیئت حاکمه و رژیم پهلوی را مورد نفرت روحانیت و ملت برشمرد. نیروهای رژیم ،با آرایش ضد شورش و نفربرهای نظامی در خیابان ها آماده شده بودند.
هنگام عصر، مردم و طلاب،اجتماع کردند و به طرف خانه آیت الله نوری حرکت کردند. سپس در حالی که جمعیت می خواستند از طریق خیابان ساحلی به خانه آیات سلطانی طباطبایی و مشکینی بروند، یکی از مأموران، شیشه بانک صادرات را شکست وبه همین بهانه ،اسلحه ها به طرف مردم، نشانه گیری وتیراندازی شروع شد. با بر زمین افتادن تعدادی از مردم، جمعیت در کوچه های اطراف پناه گرفتند و با هر آنچه به دست می آوردند، مقابل مأموران مسلح رژیم ایستادند. جنگ و گریز تا ساعاتی ازشب ادامه یافت.در این روز،دست کم شش نفر شهید و ده ها تن زخمی شدند. پس از این حادثه،طلاب وعلمای قم با انتشار اعلامیه ای این سؤال را مطرح کردند که آیا فضای باز سیاسی به این معناست که اگر کسانی به مطالب غیر واقعی روزنامه اعتراض کنند، باید با گلوله پاسخ بگیرند؟
با قیام قم، آهنگ حرکت انقلاب با محتوای کاملاً اسلامی ، شتاب فزاینده و گسترده تری به خود گرفت و رهبری امام (رحمه الله) به عنوان نقش اصلی مبارزه با رژیم شاه ظاهر شد.(1)

نقش عاشورا در قیام 19دی
 

علما افزون بر آنکه مبارزات سختی را علیه استبداد دوران ونیز برنامه های ضد مذهبی آنها ترتیب دادند، می کوشیدند با وجود فشارهای سیاسی ،مراسم مذهبی را احیاء کنند. یکی از مهم ترین آنها، عاشوراست که در موارد مختلف،عامل گسترش جهان بینی اسلامی در میان مردم بوده است. حضور روحانیان درایام محرم و صفر درشهرها و روستاها که همواره در این مراسم بر مسائل سیاسی- اجتماعی ایران تأکید می شد و مردم را به انقلاب و وقایع روز آگاه می کرد، احساسات و عواطف مذهبی مردم را درباره مسائل موجود تحریک می کرد. با این کار، عملاً جهان بینی انقلاب،اسلام و عقاید شیعی شد.
روحیه ایثار و شهادت طلبی که در فرهنگ عاشورا موج می زند، یکی از عوامل مؤثر در این زمینه بود. شهادت، نقش بسیار حساسی در تاریخ اسلام و تاریخ امت اسلامی داشته است. انقلاب اسلامی و روند شکل گیری آن، ترجمان،تفسیر و تبیین بسیاری از آیات و روایات بود. از جمله آیات مورد نظر، آیاتی درباره شهادت بود. این آیات به گونه ای ملموس و قابل دست رسی، به جامعه عرضه شد.مسئله مرگ و کشته شدن که امری دردناک و همراه با ترس و وحشت به شمار می رفت، در ایام انقلاب و تحلیل و تفسیری که از مرگ در راه خدا شد، بسیار خوشایند شمرده و از آن استقبال می شد. مرگ در راه خدا و پیروزی یا شکست به «اِحدَی الحُسنَیَین» تفسیر شد. بدیهی است که چنین رویکردی به مرگ و شهادت، دشمن را خلع سلاح می کرد و موجب گسترش و تقویت روحیه انقلابی در مردم می شد. مهم ترین عامل مؤثر در روحیه شهادت طلبی، اعتقاد به معاد و حیات پس از مرگ بود که موجب می شد مردم، بدون ترس از نابودی، با مرگ به استقبال شهادت روند. از جمله این موارد می توان به نهضت عاشورا اشاره کرد.
نهضت عاشورا در ایجاد روحیه شهادت طلبی درمردم، نقش بسزایی داشته است. از نظر تاریخی، نماد شهادت طلبی را در زندگی و شهادت مظلومانه امام حسین(ع) پیشوای سوم شیعیان می توان یافت . قیام امام حسین(ع) واکنش مشابه و خوبی درمقابله علیه رژیم بود. رهبر انقلاب ،شهیدان انقلاب اسلامی را به مثابه شهیدان صفین و کربلا می شمرد و این تعلیم زنده شیعی او، یادآور شهیدان صدر اسلام و الگو گیری ازآنها بود. تحلیل محتوایی پیام های امام به عنوان رهبر نهضت درباره شهید ، شهادت طلبی و شهدای انقلاب اسلامی،خود محرک و انگیزه تداوم انقلاب بود. امام خمینی(رحمه الله) پس از شهادت طلاب مدرسه فیضیه و مدرسه طالبیه تبریز، معتقد بود بایستی راه را ادامه داد؛ چرا که معتقد به «احدی الحسنیین»بود؛ یا پیروزی یا شهادت و به طور صریح اعلام کرد:«ما تکلیف الهی خود را ان شاءالله ادا خواهیم کرد و به احدی الحسنیین نایل خواهیم شد.»(2)

پی نوشت:
 

1-حمید روحانی، نهضت امام خمینی(ره)؛ سایت تبیان قم
2-امام خمینی(ره)، صحیفه نور، ج1،صص 43و69
 

منبع:اشارات شماره128
/خ